Bağımlılık Süreci Nasıl İlerler?
Madde bağımlılığı bir anda gelişen ya da madde kullanılır kullanılmaz
oluşan bir durum değildir. Zaman içerisinde gelişip ger-
çekleşen bir süreçtir. Bu sürecin hangi basamağında olunduğunu
bilmek uygulanacak tedavi yöntemi açısından büyük önem taşır.
Sosyal Çevre ve Akran Baskısı
Ergenlik döneminde gençler ailelerinden daha çok arkadaşları ile
vakit geçirirler. Madde kullanım süreci de gencin sosyal çevresindeki
değişimle başlar. Bu süreçte en önemli faktör bu maddeleri
gence getirecek arkadaş çevresidir. Bir gencin çevresinde madde
kullananlar arttıkça onun da madde kullanma ihtimali artar.
Onlarla bir aradayken kendini önemli hissetmek istemesi ve arkadaş
grubu tarafından kabul görmeyi beklemesi gencin madde
tekliflerine karşı tavır almasını zorlaştırır. Kişinin bu maddeleri ve
zararlarını bilmesi çoğu zaman akran baskısının direncini kırmaya
yetmez.
Merak ve İlk Deneme
Madde bağımlılığı sürecinde ilk adım merak etme ve deneme
davranışıdır. Maddenin denenmesine kadar kişide merakın yanı
sıra maddenin etkilerine yönelik korku da mevcuttur. Merakın
korkuyu yenmesi ile kişi “Bir kereden bir şey olmaz.” diyerek
ilk denemeyi gerçekleştirir. Sonucunda kişinin maddeye olan
korkusu azalır. Çoğunlukla ilk defa kullanma, diğer kullanımların
da önünü açar. Merak ve korku aşamasında gencin sigara veya
alkol kullanıp kullanmaması da belirleyici bir faktördür. Zira sigara
kullanan gence “Bu da sigara gibi bir şey!” diyerek diğer
maddelerin teklif edilmesi daha kolaydır. Bu nedenle bağımlılık
sürecinde mücadele edilmesi gereken en önemli madde sigaradır.
Sigara kullanmayanların diğer maddeleri kullanma ihtimalleri
daha düşüktür. Benzer bir durum alkol kullanımı için de söz konusudur.
Alkol kullanan kişiler, alkollü oldukları zamanlarda isabetli
kararlar veremezler ve bu esnada kendilerine yapılan madde
tekliflerine daha kolay “Evet!” derler
Alışma ve Bağımlı Olmaya
Doğru İlerleme
Kişi her deneme ile birlikte bir daha denemeyeceğine dair kendine
söz verir. Ancak arkadaş ortamında yapılan tekliflere “Hayır!”
da diyemez. Öte yandan madde kullanımını denetleyebileceğini
ve istediği zaman bırakabileceğini düşünür. Çevresinde gördüğü
ya da anlatılan bağımlılar gibi olmadığına ve onların zayıf karakterli
olduklarına inanır. Madde kullanımının zamanla kendisi için
bir sorun oluşturduğunu görse de bağımlı olmadığına dair inancı
nedeniyle herhangi bir adım atmaz. Bu dönemde ayrıca okula
ve sosyal kurallara karşı başkaldırı kültürü de güçlenir. Mesela
bir gencin madde kullanım problemi zamanla gencin okuldan
kaçmasına, derslere olan ilgisinin azalmasına ve birçok davranış
sapmasına sebep olur. Bu süreçte gençler yetişkin kontrolünden
uzak ortamlarda vakit geçirmeyi tercih ederler. Yetişkin gözetiminden
ve sosyal kontrolden uzaklaştıkça madde kültürü yeni bir
yaşam tarzına dönüşür.
Bağımlılığa Teslim Olma
Kişi, bağımlı olduğunu fark ettiğinde çevresindeki madde kullanan
diğer kişilerin telkinleri nedeniyle bu hastalığın düzelemeyeceğini
ve madde kullanmayı hiçbir zaman bırakamayacağını
düşünmeye başlar. Artık çok geç olduğu düşüncesi, kişinin tedaviye
başvurmasını engeller. Kişi kendini artık bir madde bağımlısı
olarak kabul ettikten sonra ise madde odaklı bir yaşama başlar.
Yaşamanın tek amacı maddeyi zamanında temin etmektir. Bu
aşamada bağımlı kişi gerekli parayı sağlayabilmek için her türlü
suçu işleyebilir
Tedavi Süreci
Madde bağımlılığının kabulü gibi tedavinin kabulü de çok zordur.
Tedavinin başlamasıyla da iş bitmez. Zira kişi tedaviye başladığında
sadece maddeyi bırakacağını düşünür ancak arkadaş
çevresi, yaşam biçimi ve alışkanlıklarını da değiştirmek zorunda
olduğunu tahmin edemez.
Yeniden Bağımlılığa Dönüş
Tedavi bittikten sonra bir bağımlı için her şey yeniden başlar. Öncelikle
kişi temiz olduğundan dolayı zamanla eskiden yaşadığı
kötü hadiseleri unutur. Hayatta karşılaştığı birtakım problemlere
çözüm bulamadığında bir kez daha maddeyi denemeyi düşünür.
Sonunda bir gün “Bir kereden bir şey olmaz.” diyebilir. Bu durumda
bağımlılık sürecinin bir sonucu olarak her şey tekrar en
başa döner.